Vücudun bağışıklık sistemini güçlü tutma ve enfeksiyonu önlemede rolü olan çinko; enerji üretimi, uyku hali olmaması, sağlıklı ruh hali ve beyin dahil olmak üzere çok sayıda işlev için önemlidir. Ek olarak vücudun temel olarak ihtiyaç duyduğu en önemli minerallerden birisi olan çinko, ayrıca beyinde ve vücutta hormon üretimi, sindirim, nöroproteksiyon ve iyileşme süreçlerinde önemli bir rol oynar. Vücutta da üretilemediğinden çinko bulunan besinlerin tüketimi gereklidir. Yeteri kadar alınamadığında ya da fazla alımında da, bazı olumsuzluklar görülebilir. Bu yazımızda da çinko vücutta ne işe yarar? sorusunu inceledikten sonra çinko alımının faydaları ve fazla çinko alımının zararları hakkında konuşacağız.
AYRICA: Çinko Eksikliği Nedir? Belirtileri Nelerdir ve Nasıl Tedavi Edilir?
İçindekiler
AYRICA: Su İçmeyi Nasıl Alışkanlık Haline Getirebilirim? Etkili Yöntemler!
Çinko Vücutta Ne İşe Yarar?
Tüm vücut dokularında bulunan ve vücudun ihtiyaç duyduğu en önemli ikinci mineral olan çinko; yara iyileşmesine katkı sağlamasının yanı sıra bağışıklık sisteminin güçlenmesine ve DNA oluşumuna katkıda bulunur. Sağlıklı hücre bölünmesi için zorunludur. Antioksidan faydalarıyla birlikte serbest radikal hasarıyla savaşır ve hatta yaşlanmayı yavaşlatabilir.
AYRICA: Neden Kilo Veremiyorum? Kilo Vermeyi Zorlaştıran 5 Sebep
Vücudun 80-100 trilyon hücresinin neredeyse tamamında bulunan ve insan vücudundaki 100'den fazla enzim sisteminde önemli bir rol oynayan çinko minerali, magnezyum ve B vitaminleri gibi sağlıklı hücre bölünmesi ve yeni hücrelerin oluşumu için gereklidir. Bu nedenle mutlaka çinko bulunan besinler tüketilmelidir.
AYRICA: Şeker Tüketimini Azaltmak için 5 Pratik Yol
Bunlar sadece başlangıç. Çinko alımının faydaları hakkında daha fazla bilgi için okumaya devam edin.
Çinko Alımının Faydaları Nelerdir?
AYRICA: Sarılmanın Vücuda Faydası Nelerdir? (17 İnanılmaz Etki)
1) Bağışıklığı Güçlendirir
Çinko, vücudunuzun bakteri, virüs ve mantarlara karşı bağışıklığında önemli bir rol oynar. Hem genç yetişkinler hem de yaşlılar üzerinde yapılan çalışmalarda çinko takviyesinin oksidatif stresi azalttığı ve inflamatuar sitokinlerin oluşumunu durdurduğu bulundu. Çinko eksikliği hem insanlarda hem de hayvanlarda bağışıklık sistemini zayıflatarak kişinin soğuk algınlığına ve enfeksiyonlara karşı duyarlılığını artırır.
AYRICA: Kalsiyum Eksikliği Nedir? Belirtileri Nelerdir? Hangi Besinlerde Kalsiyum Var?
Virüsler üzerindeki engelleyici etkisinden dolayı mineral, soğuk algınlığını önlemede ve tedavi etmede mucizevi bir şekilde çalışır. Yine de tüketildiğinde çok sayıda çinko iyonu (Zn 2+) üreten bir çinko formu aldığınızdan emin olmak istersiniz. Bunun nedeni, viral RNA'ya bağlanarak viral replikasyonu engelleyen çinko iyonlarıdır.
AYRICA: Derin Uykunun Önemi ve Sağlığa Faydaları
Bağışıklık güçlendirici etkilerine ek olarak çinko, yaraların daha hızlı iyileşmesini de destekler. Ayrıca çocuklarda solunum sağlığını artırmaya da yardımcı olabilir. Vücuttaki önemli antioksidan ve antienflamatuar etkileri göz önüne alındığında bu çok mantıklı, ancak aşırıya kaçmak istemezsiniz. Güçlü bir bağışıklık sistemi ve optimal sağlık için ihtiyacınız olan tek şey günde 15-30 mg arasıdır.
AYRICA: Göz Sağlığını Korumak için 5 Faydalı Tavsiye
Çok fazla çinko (günde > 30 mg), güçlü bir bağışıklık sistemi için önemli olan diğer bir eser element olan vücuttaki bakır depolarını azaltabilir. Bu nedenle, günlük çinko takviyesi alıyorsanız, bakır seviyenizi periyodik olarak test ettirmeniz önerilir.
AYRICA: Soğuk Havanın Vücuda Etkileri Nelerdir?
Birçok multivitamin, bakır eksikliğini önlemek için az miktarda bakır ile dengelenmiş çinkoya sahiptir, ancak badem veya badem yağı, diğer fındık, tohumlar, çikolata, baklagiller, avokado, kepekli tahıllar gibi bakır açısından zengin yiyecekleri ve deniz ürünlerini tüketirseniz, bakır için endişelenmenize gerek yok ve çinkoyu aşırıya kaçmadığınız sürece sorun yoktur.
AYRICA: AFT Nedir? Neden Oluşur? Nasıl Geçer?
15 mg'lık RDA'yı aşan günlük çinko takviyesi alıyorsanız ve olağandışı yorgunluk, kas zayıflığı, düşük tiroid veya bakır eksikliğine işaret edebilecek cilt sorunları yaşıyorsanız, bakır seviyenizi test ettirmeniz iyi bir fikirdir. Unutmayın, her şey dengede çalışır.
AYRICA: Anal Fissür (Makatta Çatlak) Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?
2) Kanserle Savaşmaya Yardımcı Olur
Çinko, inflamatuar kan damarlarının gelişimini azaltarak kanser hücrelerinin ölümüne neden olmaktadır. Çinko ve diğer besin eksiklikleri (magnezyum, selenyum, D vitamini) kanser hastalarında yaygındır. Bu durum da, bu besinler ile çeşitli kanser türlerinin olası önlenmesi arasında bir bağlantı olduğunu düşündürür.
AYRICA: Kabızlığa Ne İyi Gelir? Kabızlık Sorunu için 6 Önemli Tavsiye
3) Diyabet Tedavisine Yardımcı Olur
Çinko takviyesi ayrıca glisemik kontrol üzerinde faydalı bir etkiye sahip olabilir. Diğer raporlara göre, prediyabetli kadınların çinko ve diğer elementlerde (örneğin D vitamini) eksik olduğu bulunmuştur.
AYRICA: Koşmanın Fiziksel ve Zihinsel Faydaları Nelerdir?
Çinkonun ayrıca, amilinin (bir protein) vücutta şeker hastalığına ve diğer kronik rahatsızlıklara katkıda bulunabilecek kümeler oluşturmasını önlediği bulunmuştur. Mineral ayrıca diyabette merkezi bir rol oynayan insülin üretmek için de gereklidir.
AYRICA: Hangi Kan Grubu Kimden Kan Alabilir? Kime Verebilir? Kan Uyuşmazlığı Nedir?
Çinko, yediğimiz gıdalardaki proteinlerin, yağların ve karbonhidratların uygun şekilde parçalanması ve kullanılması için gerekli olan pankreas enzimlerinin üretimi için de gereklidir.
AYRICA: Karnabaharın Faydaları ve Zararları Nelerdir?
4) Kalbi Korur
Antioksidan bir mineral olarak, araştırmalar çinkonun kalp kaslarını uzun vadede kalbe zarar verebilecek oksidatif strese karşı koruyabildiğini göstermiştir. Diğer üç önemli antioksidan mineral olan magnezyum, bakır ve selenyum ile birlikte kalbi güçlendirir ve kalbin oksidatif stres ve diğer ilgili sorunlarla başa çıkmasına yardımcı olur.
AYRICA: Mantarın Faydaları ve Zararları Nelerdir? Bozuk Mantar Nasıl Anlaşılır?
Ayrıca kalp atışını düzenleyebilen çinko ile ilgili yapılan araştırmalar, konjestif kalp yetmezliği olan hastaların sıklıkla çinko eksikliğine sahip olduğunu göstermiştir. Mineral ayrıca kalsiyumun kalpten geçme şeklini de düzenler. Diğer çalışmalar, yeterli çinko alımının anjina pektorisin (göğüste şiddetli ağrı) önlenmesine yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur.
AYRICA: Kantaron Otu Nedir? Kantaron Yağı Nasıl Yapılır? Faydaları Nelerdir?
Diğer mineral eksiklikleri gibi çinko eksikliği de yüksek tansiyona neden olabilir ve bu da sonunda kalp sorunlarına yol açabilir.
AYRICA: Göz Arpacığı Nedir? Neden Oluşur? Nasıl Geçer? Doğal Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
5) Kilo Vermeye Destek Olabilir
Son araştırmalar, obez bireylerin düşük çinko seviyelerine sahip olma eğiliminde olduğunu ortaya koymuştur. Bu, diyet çinkosunu artırmanın enerji metabolizması ve kilo kaybı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabileceği anlamına gelir.
Çinko takviyesi alan obez hastalarda vücut kitle indekslerinde iyileşme, kilo kaybı ve hatta trigliserit düzeylerinde iyileşmeler görüldü. Bunun nedeni çinkonun enerji metabolizmasında güçlü bir rol oynaması ve çinko eksikliğinin vücudun tüm vücut süreçlerini besleyen vücudun enerji birimi olan ATP üretimini azaltması olabilir.
Kronik çinko eksikliğinin vücudun enerji rezervlerini yağ yakmak yerine yağ depolamaya yönlendirdiği gösterilmiştir.
6) Beyin Sağlığına İyi Gelir
Çinkonun beyin sağlığı üzerindeki yararlı etkileri hakkında birçok çalışma yapılmıştır.
Çinko ayrıca sinirsel korumada (yani beyin hücrelerini koruma), beyin ve sinir sistemindeki iyileşme süreçlerini teşvik etmede ve vücudun strese tepkisini modüle etmede güçlü bir rol oynar. Aslında vücudumuzdaki en yüksek çinko miktarı beynimizde (hipokampüste) bulunur. Çinko takviyesinin öğrenmeyi ve hafızayı geliştirdiği görülmüştür.
7) Kemikleri Güçlendirir
Çinko, dişlerimizin ve kemiklerimizin sağlığı için önemli bir mineraldir. Kemik kaybını önlemede ve azaltmada faydalı bir etkiye sahip olduğu bulundu. Mineral, osteoporozu önlemek ve hatta tedavi etmek için çeşitli şekillerde kullanılabilir.
Çinko eksikliğinin kemik metabolizmasının bozulmasıyla bağlantılı olduğu ve kemik sağlığının iki önemli yönü olan kemik oluşumunu ve mineralizasyonunu uyardığı bulunmuştur.
Çinko minerali antibakteriyel özelliklere sahiptir ve dişeti iltihabı ve diş çürüğü gibi ağız sağlığı sorunlarına karşı etkilidir.
8) Göz Sağlığına İyi Gelir
Retinanın yüksek konsantrasyonda çinko içerdiği bilinmektedir. Bu mineral, gözü koruyan bir pigment olan melanin oluşumunda A vitamini ile çalışır. Bazı kanıtlar ayrıca çinko takviyesinin yaşa bağlı makula dejenerasyonunu önlemeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.
Geceleri iyi görememe ve bulutlu katarakt da çinko eksikliği ile ilişkilendirilmiştir.
9) Sindirim Sağlığını Destekler
Çinko eksikliği olan kişilerin sıklıkla sindirim bozuklukları yaşadığı bulunmuştur, bunların en yaygını proteini sindirmede güçlüktür. Bunun nedeni çinkonun mide asiditesini düzenlemede ve ince bağırsakta sindirim enzimleri üretmede önemli bir rol oynamasıdır.
Mineral ayrıca çeşitli gastrointestinal sorunları önlemeye yardımcı olabilir. Bu, çinkonun gastrointestinal (GI) epitelyal bariyer fonksiyonunun sağlığını ve bütünlüğünü artırabilmesi gerçeğinden kaynaklanmaktadır ve bu da GI sorunlarına yardımcı olabilir. İshal de dahil olmak üzere sindirim sorunları, çinko eksikliğinin yaygın belirtilerinden bazılarıdır.
10) Hamilelikte Yardımcı Olabilir
Araştırmalar, anneleri hamilelik sırasında çinko takviyesi alan bebeklerin ishal ve dizanteri riskinin azaldığını göstermiştir.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre çinko eksikliği hamilelik sırasında rahim içi eksikliğine neden olabilir. Anne çinko eksikliği de bebeğin sağlığını tehlikeye atabilir ve kötü doğum sonuçlarına yol açabilir.
Nüfus çalışmaları, dünyadaki hamile kadınların %80'inden fazlasının çinko eksikliği olduğunu göstermektedir. C, D vitaminleri ve folat gibi diğer besinlerle birlikte çinkonun da emzirmenin yanı sıra hamilelik sırasında da olumlu sonuçları desteklediği bulundu.
Çinko, hem erkeklerde hem de kadınlarda doğurganlık için en önemli minerallerden biridir. Düşük çinko seviyeleri de melazma (özellikle hamilelik sırasında ortaya çıkan koyu ten rengi) ile ilişkilendirilmiştir.
11) PMS Belirtilerini Hafifletebilir
Ekstra magnezyum (400-600 mg/gün) ve B6 vitamini (5-20 mg/gün) ile birlikte alındığında, çinkonun PMS ile ilgili krampları ve ağrıyı azalttığı bulundu. Bunun nedeni, rahme giden kan akışını iyileştirmesi ve ayrıca iltihabı azaltması olabilir.
12) Erkeklerin Cinsel Sağlığını Artırır
Çinko, erkek vücudunun testosteron üretmesini sağlar, bu da çinko eksikliğinin erektil disfonksiyona (iktidarsızlık, sertleşme problemi) yol açmasının bir nedenidir. Çalışmalar çinko takviyesinin testosteronu artırabildiğini ve böylece erkek cinsel problemlerini tedavi ettiğini göstermiştir.
Çoğu erkekte çinko eksikliğini önlemek ve düzeltmek için günde 15-30 miligram çinko tüketmek yeterlidir.
Ayrıca bazı araştırmalar, kişinin koku alma duyusunun libido için önemli olabileceğini ve çinko eksikliğinin koku alma duyusunu azaltabileceğini göstermiştir. Bu hemen hemen düşük çinko seviyelerinin dolaylı olarak libidoyu azalttığı anlamına gelir. Yeterli çinko seviyelerinin de prostat sağlığını desteklediği bulundu.
13) Kronik Yorgunlukla Savaşabilir
Kronik yorgunluk sendromuna artan oksidatif stres eşlik eder ve çinko oksidatif stresle savaştığı için bu durumla mücadeleye yardımcı olabilir. Sonuç olarak, çinko da enerji seviyelerini artırabilir.
14) Vücut Geliştirme için Faydalıdır
Bununla ilgili daha az bilgi olmasına rağmen, bazı güvenilir kaynaklar çinkonun kas büyümesine ve onarımına yardımcı olabileceğini söylüyor. Ayrıca vücut geliştirmede faydalı olabilecek protein sentezine yardımcı olabilir.
15) Vücudu Detoksifiye Eder
Çinko, karaciğer ve böbreklerin işlevini artırarak detoksifikasyona yardımcı olabilir. Çinko eksikliği genellikle karaciğer sirozu ile bağlantılıdır ve yeterli mineral seviyeleri oksidatif karaciğer hasarını önleyebilir.
Mineral ayrıca böbrek hastalığını önlemede, kadmiyum ve cıva maruziyetine karşı korumada ve organların kusursuz çalışmasını sağlamada yardımcı olur.
16) Tinnitus (Kulak Çınlaması) Tedavisi için İyidir
Araştırmalar, kulak çınlaması olan hastaların düşük çinko seviyelerine sahip olduğunu göstermektedir. Bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyacımız olsa da çinko, kulak çınlaması için potansiyel bir tedavi olabilir.
17) Akne Tedavisi için Faydalıdır
Raporlar, akne hastalarının çinko bakımından genellikle düşük olduğunu göstermektedir. Mineralin akneye neden olan bakterileri öldürdüğü bilinmektedir. Aynı zamanda, akne ve diğer cilt problemlerinden muzdarip olan, düşük olduğu tespit edilen A, C, E vitaminleri ve selenyum gibi diğer önemli anti-inflamatuar, antioksidanlarla birlikte iltihapla savaşır. Çinko ve A vitamini, cildin ve tüm dokuların hücresel büyüme, onarım ve iyileşmesinde kritik bir rol oynar.
Çinko için iyi bir başlangıç dozu günde 15-30 mg'dır ve günlük 10.000 IU hayvan formundaki A vitamini ile birlikte 2-3 ay boyunca kısa süreli olarak A vitamini depolarınızı yenilerken alabilirsiniz.
3 ay sonra, A vitamini dozunun haftada 2-3 kez azaltılması önerilir; bu, vücudunuza enfeksiyonu önlemek, iltihabı azaltmak ve iyileşme sürecine yardımcı olmak için fazladan 20-30.000 IU A vitamini verecektir. A vitamini çok güvenlidir, ancak tüm yağda çözünen vitaminler gibi birikebilir, bu nedenle vücudunuzu basit bir kan testi ile doğrulanabilecek sağlıklı bir seviyeye getirdikten sonra takviyenize ara sıra ara vermek iyidir.
Çinko ayrıca keratin (hücreleri birbirine bağlayan bir protein) üreten hücreler olan keratinositlerin aktivasyonunu da azaltır. Fazla keratin tıkanmış gözeneklere ve akneye neden olabilir.
Çinkonun bu özellikleri cildinizi temizleyebilir. Ayrıca yara izlerini iyileştirmeye ve uçuk salgınlarını önlemeye yardımcı olabilir. Eczaneden birincil bileşen olarak çinko içeren kremler ve merhemler alabilirsiniz. Yine de bunları kullanmadan önce doktorunuza danışın. Yukarıda bahsedilen antioksidanlar ile çinkonun yaşlanma karşıtı faydaları, kırışıklıkları ve yaşlılık lekelerini önlemeye de yardımcı olabilir.
18) Saç Büyümesini Artırabilir
Çinko, sağlıklı saçları korumanıza yardımcı olur. Eksiklik, saç köklerini oluşturan protein yapısının bozulmasına neden olabilir.
Neyse, faydaları bitirdik. Ancak bu faydalardan yararlanmak için yeterli miktarda çinko almak gerekir.
Çinko Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?
En yaygın semptomlar şunları içerir:
- İştahta değişiklikler
- Açıklanamayan kilo alımı veya kaybı
- Saç kaybı
- Kronik yorgunluk sendromu
- Kısırlık
- Sindirim sorunları (en sık ishal)
- Düşük bağışıklık
- Zayıf konsantrasyon ve hafıza
- Yavaş yara iyileşmesi
- Kötüleşen PMS semptomları
- Cinsel isteksizlik
Bu semptomlardan nasıl kaçınabilir ve yeterli düzeyde çinko alabilirsiniz? Basit, çinko açısından zengin yiyecekleri tüketin.
Çinko Açısından Zengin Gıdalar Nelerdir?
Hangi besinlerde çinko bulunur? diyorsanız, işte en zengin çinko kaynaklarından bazıları. Hayvansal gıdalarda çinkonun emilim oranının bitkisel gıdalardan daha iyi olduğunu unutmayın.
- Kuzu eti
- Otla beslenmiş sığır eti
- Tavuk ve hindi
- Süt ve süt ürünleri; yoğurt, peynir, kefir v.b.
- Baklagiller; nohut, mercimek, kuru fasulye, barbunya, yeşil mercimek v.b.
- Garbanzo fasulyesi
- Ceviz, badem, kavrulmuş yer fıstığı, kabak çekirdeği v.b.
- Yumurta
- Mantar, karalahana, kuşkonmaz, ıspanak, bezelye, domates v.b.
- Somon
- Kakao tozu, bitter çikolata
Ayrıca takviyelere de bakmak isteyebilirsiniz. Çinko, çoğu multivitamin ve multimineral takviyede bulunur. Genellikle çinko sülfat, çinko asetat veya çinko glukonat formunda çinko içerirler, ancak çinkonun en iyi emilen formları, daha kaliteli takviyelerde bulunan mineralin glisinat, sitrat ve monometiyonin formlarıdır.
Hepsi iyi olsa da aşırıya kaçmamak önemlidir.
Fazla Çinko Alımının Zararları (Yan Etkileri) Nelerdir?
Fazla çinko, hamilelik ve emzirme döneminde komplikasyonlara neden olabilir. Fazla çinko takviyesi ayrıca mide bulantısı, kusma, mide ağrıları, iştahsızlık, baş ağrıları ve ishale neden olabilir.
Bu içeriğimizde çinko alımının faydaları ve fazla çinko alımının zararları hakkında bahsettik. Çinko size birçok yönden fayda sağlar. Bağışıklık oluşturur, kanser riskini azaltır, diyabet tedavisine yardımcı olur ve kardiyovasküler, kemik, beyin, görme, sindirim, cinsel ve saç sağlığı gibi birçok olumlu etkiye sahiptir. Ayrıca fazla alımının yan etkileri olduğundan dikkatli olunması gerekir. Eğer kendinizde çinko eksikliği olduğunu hissediyorsanız, doktora gitmenizi tavsiye ederiz. Bu konuda merak ettikleriniz var ise, aşağıdan yorum gönderebilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz.