Günümüzde sık karşılaşılan sorunlardan birisi demir eksikliğidir. Demir eksikliği aynı zamanda kansızlığa (anemiye) neden olabilmektedir. Demir eksikliği kadınların %35’inde, erkeklerin %20’sinde ve hamilelik dönemindeki kadınların %50’sinde görülen, ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunudur. Halsizlik, yorgunluk, vücutta kırgınlık gibi belirtilerle hayatı olumsuz etkileyen demir eksikliği nedir? Nasıl tedavi edilir? Demir eksikliği nasıl olur? Demir eksikliği belirtileri nelerdir? sorularına yanıt vereceğimiz bu yazıda, buna ek olarak, demir eksikliği tedavisi ve hangi yiyeceklerde demir var? sorularına da açıklık getireceğiz.
AYRICA: Çinko Eksikliği Nedir? Belirtileri Nelerdir ve Nasıl Tedavi Edilir?
İçindekiler
- Demir Eksikliği Nedir?
- Demir Eksikliği Neden Olur?
- Demir Eksikliği En Çok Kimlerde Görülür?
- Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
- Demir Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
- Demir Eksikliği Nelere Yol Açar?
- Demir Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
- Demir Emilimini Engelleyen Yiyecekler Nelerdir?
- Demir Emilimini Artıran Yiyecekler Nelerdir?
- Demir İçeren Besinler Nelerdir?
AYRICA: Çinko Alımının Faydaları ve Fazla Çinko Alımının Zararları (Yan Etkileri)
Demir Eksikliği Nedir?
Demir, vücudun sağlıklı bir işleyişle çalışabilmesi için vücutta bulunması önem arz eden bir mineraldir. Demir mineralinin görevi nedir? sorusuna şu yanıtı verebiliriz: Demir, alyuvar kan hücrelerinin vücutta yeteri kadar bulunamaması anlamına gelir. Kırmızı kan hücrelerinde bulunan demir, vücutta oksijenin taşınmasında görevlidir.
AYRICA: Kalsiyum Eksikliği Nedir? Belirtileri Nelerdir? Hangi Besinlerde Kalsiyum Var?
Demir eksikliği söz konusu olduğunda, kırmızı kan hücrelerinin üretimi azalır ve bu durum da başta kansızlık (anemi) olmak üzere birçok problemi beraberinde getirebilmektedir. Kırmızı kan hücrelerinin üretiminde başrol oynayan demir eksikliği nasıl anlaşılır?
AYRICA: Su İçmeyi Nasıl Alışkanlık Haline Getirebilirim? Etkili Yöntemler!
Halsizlik, vücut kırgınlığı, yorgunluk, nefes nefese kalma gibi belirtiler mevcut ise, kan testi ile demir eksikliği olup olmadığına bakılmalıdır çünkü demir minerali, insan fizyolojisinin sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için ihtiyaç duyduğu en önemli minerallerden birisidir. Yeteri kadar oksijenin taşınmadığı bir vücut, sürekli halsiz, yorgun hissedecektir. Peki, demir eksikliği neden olur?
AYRICA: Neden Kilo Veremiyorum? Kilo Vermeyi Zorlaştıran 5 Sebep
Demir Eksikliği Neden Olur?
Demir eksikliği, vücutta kırmızı kan hücrelerin yapısını oluşturan hemoglobinin yeteri kadar üretilememesi durumunda ortaya çıkar. Alyuvar kan hücrelerinin azlığı, oksijeni taşımakla görevli olan demir minarelinin görevini iyi yapamaması anlamına gelir. Yeterince demir içerikli besinler tüketmeyen, demir kaybına uğrayan kişilerin vücudunda yeterli miktarda hemoglobin üretimi yapılmaz.
AYRICA: Şeker Tüketimini Azaltmak için 5 Pratik Yol
Demir eksikliği genellikle yetersiz demir alımı, demir kaybıyla ortaya çıkan bir durumdur. Adet dönemlerinde yoğun kanama geçiren kadınlar, aynı oranda demir miktarı da kaybettiğinden anemi riski altındadır. Bu dönemlerde kadınlar demir ihtiyacına daha fazla ihtiyaç duyar.
AYRICA: Kalbi Nasıl Koruruz? Sağlıklı Bir Kalp için Yapılması Gerekenler
Hamilelik döneminde de demir ihtiyacının artığı görülür, rutin kontrollerle hem bebeğin, hem de annenin sağlıklı bir şekilde süreci atlatabilmesi için kandaki demir seviyesinin takip edilmesi gerekir.
AYRICA: Dolaşım Sistemi Nasıl Güçlenir?
Ek olarak büyüme çağındaki gençlerin de demire daha fazla ihtiyaç duyduğu görülür. Aralıklarla sık sık doğum yapmak da demir kaybına neden olabilmektedir.
AYRICA: Sarılmanın Vücuda Faydası Nelerdir? (17 İnanılmaz Etki)
Demir Eksikliği En Çok Kimlerde Görülür?
Demir eksikliği herkeste görülebilen oldukça yaygın bir sağlık sorunudur. Erkeklerde de kadınlarda da görülebilen demir eksikliği, hamilelik dönemindeki kadınlarda görülme riski daha fazladır.
AYRICA: Derin Uykunun Önemi ve Sağlığa Faydaları
Genel olarak demir eksikliği görülme riski en çok kimlerdedir? sorusuna, adet döneminde yoğun kanama geçiren kadınlar, hamileler, anemi (kansız kişiler), yanlış diyet programı uygulayanlar, anne sütü yerine mamayla beslenen bebekler, veganlar, vejetaryenler, emzirme dönemindeki anneler vb. yanıtı verilebilir.
AYRICA: Göz Sağlığını Korumak için 5 Faydalı Tavsiye
Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Demir eksikliği, demir ihtiyacının artması, demir kaybı ve yetersiz demir alımıyla ortaya çıkar. Bu durumda vücut, demir eksikliğinin belirtilerini göstermeye başlar. Demir eksikliğinin olup olmadığı en kesin kan testiyle anlaşılabilir. Peki, demir eksikliği belirtileri nelerdir? Demir eksikliğinin 27 belirtisini kısa kısa yazalım:
AYRICA: Göz Arpacığı Nedir? Neden Oluşur? Nasıl Geçer? Doğal Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
- Vücutta kırgınlık
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Solgun bir cilt
- Eller ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma
- Baş ağrısı
- Nefes darlığı
- Saçlarda dökülme
- Cansız tırnaklar ve tırnaklarda dökülme
- Sinirlilik hali
- Dudaklarda çatlaklar
- Kulaklarda uğuldama
- Soğuk el ve ayaklar
- Toprak, toz, kireç ya da buz yeme isteği
- İştahsızlık
- Üşüme hissi
- Huzursuz bacak sendromu
- Çarpıntı
- Huzursuzluk
- Baş dönmesi
- Uyku sorunları
- Depresyon
- Cinsel isteksizlik
- Enerji kaybı
- Eklem ve kas ağrıları
- Kilo vermede zorluk
- Konsantrasyon eksikliği, odaklanma problemleri
Demir eksikliği ciddi sonuçlar doğurabilecek bir durumdur. Özellikle hamilelik döneminde, bebeğin gelişimi için demir, kilit bir rol oynar.
Hamilelik sonrasında da bebeklerin gelişiminde demir eksikliği görülür ise, büyümede gerilik, gelişme bozukluğu gibi durumlar yaşanabilir.
Demir Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
Demir eksikliği genellikle rutin kontrol ya da başka ihtiyaçlar için yapılan kan testleriyle ortaya çıkar. Vücut demir eksikliği yaşadığında, öncelikle demir deposunu (ferritin) boşaltır ve sonrasında kansızlık ortaya çıkar. Erkeklerde normal demir deposu değeri genel olarak 20-500 ml/ng, kadınlarda ise 20-200 ml/ng'dir. Demir eksikliğinde vücut demir ihtiyacını ferritin (demir) deposundan karşılar.
Yapılan kan testlerinde, demir, ferritin, hematokrit, eritrosit sayısı gibi değerlere bakılarak demir eksikliğinin olup olmadığı anlaşılır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre kadınlarda hemoglobin değeri 12 g/dl, erkeklerde ise bu değer 13 g/dl olmalıdır. Bu değerlerin altına düşen hemoglobin değerleri anemi olarak adlandırılır.
Düşük hemoglobin değeri, demir eksikliği belirtilerinde bakılan ilk değerdir. Demir eksikliğiniz olduğunu düşünüyor iseniz, en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak teşhis ve tedavi imkânı bulabilirsiniz.
Demir Eksikliği Nelere Yol Açar?
Demir, vücudumuzun akciğerler tarafından aldığımız oksijenle beslenebilmesi için gerekli olan bir mineraldir. Oksijeni vücudun her yerine taşımakla görevli olan bu mineralin eksikliği, ciddi sonuçlar doğurabilmektedir.
Yukarıda saydığımız belirtiler bu sonuçlara örnek olarak gösterilebilir ancak demir eksikliği nelere yol açar? sorusunu sorduğumuz zaman karşımıza daha da ciddi durumlar çıkabilmektedir.
- Demir eksikliği kalp rahatsızlıklarına neden olabilir. Kalp büyümesi, kalp atış hızında değişiklikler, kalp yetmezliği, damar tıkanıklığı gibi ciddi sorunlar bu rahatsızlıklara örnek olarak gösterilebilir.
- Demir eksikliği hamilelik sırasında da sorun oluşturabilmektedir. Özellikle kadınların hamilelik sırasında demir ihtiyacının artığı bilinmektedir. Özellikle bebeğin gelişiminin başladığı andan itibaren, annenin demir takviyesi alması önemlidir. Bebeğin gelişiminde bozukluk, gebelik düşüklüğü, bebeğin zihinsel problem yaşaması, annenin hamilelik sırasında ve doğum anında yaşayabileceği birçok sorun, demir eksikliğinin ciddi sonuçlarına örnek verilebilir.
- Vücut direncinin düşmesi neticesinde sağlık sorunlarına yakalanma riski, demir eksikliğinde daha fazladır. Bağışıklık sistemi, sindirim sistemi yavaşlar ve vücut dışarıdan gelebilecek rahatsızlıklara karşı açık hale gelir.
- Huzursuz bacak sendromu da, demir eksikliğinde yaşanan ciddi bir sorundur. Özellikle geceleri bacağınızı sürekli sallama ihtiyacı duyuyor iseniz, bacağınızı sürekli hareket ettirmek istiyor iseniz, bu demir eksikliğinin yarattığı huzursuz bacak sendromundan kaynaklı gelişen bir durum olabilir.
- Demir eksikliği, oksijenin vücuda yeterli miktarda taşınamaması anlamına gelmektedir, bu bağlamda vücutta birçok organın işlevselliğini yavaşlatabilir.
- Demir eksikliği, kansızlığa neden olan bir rahatsızlıktır ve kansızlık, vücutta birçok soruna neden olabilmektedir.
Yakından takip edilmesi gereken demir eksikliği, olası durumlarda istenmeyen sağlık sorunlarına sebep olabilmektedir.
Sürekli yorgun, halsiz, güçsüz hissediyorsanız, eğer adet kanamalarınız yetersiz ve adet sancılarınız çok ise, yürürken nefes nefese kaldığınızı fark ediyorsanız ya da bağışıklık sisteminizin düştüğünü düşünüyorsanız, kan değerlerinizdeki demir seviyesini, vücudunuzun demir depolama kapasitesini kontrol ettirmenizi tavsiye ederiz.
Demir Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?
Demir eksikliği tedavisinde öncelikli amaç, demir eksikliğinin hangi sebepten kaynaklandığını bulmak ve bu doğrultuda tedavi seçeneği belirlemektir. Eksikliğin kaynaklandığı nedenler ortaya çıkarıldığında, buna uygun tedavi yöntemleri denenir. Örneğin, demir eksikliği gıda alımında demir yetersizliğinden kaynaklanıyorsa, kişiye demir içerikli besinlerin olduğu bir diyet listesi verilir.
Eğer vücut, demir deposu konusunda yetersiz kalıyor ise, kansızlık mevcut ise kişiye demir ilaçları takviye olarak sağlanır. Ancak bu durumda ilaçla demir alımının yakından takip edilmesi gerekir.
Vücutta olması gerekenden fazla bulunan ve vücuttan atılamayan demir, başta karaciğer, pankreas gibi organlarda tahribata neden olabilir. Demir eksikliğiniz olduğunu düşünüyor iseniz, söylediğimiz gibi en yakın sağlık kuruluşuna giderek, uzman bir doktorun gözetiminde, demir eksikliğinizin olup olmadığına bakılmasını sağlayabilirsiniz.
Demir Emilimini Engelleyen Yiyecekler Nelerdir?
Demir eksikliği; bazen, tükettiğiniz, demir emilimini azaltan ya da engelleyen yiyeceklerden de kaynaklanabilir. Bu yiyeceklerle birlikte tükettiğiniz demir deposu besinlerden aldığınız demir minerali, vücutta emilim göstermeden dışarıya atılabilir.
Örneğin demir ilacı kullanıyor iseniz genellikle yemeklerden önce aç karnına içmeniz tavsiye edilir çünkü bazı yiyecekler demir emilimine engel olabilmektedir. Bazı durumlarda ise demir emilimini engellemeyen yiyeceklerle birlikte de ilaçların kullanılabilmesi uygun görülmüştür.
Demir ilacı içerken, yanında bir bardak taze sıkılmış portakal suyu içmeniz, ilacın daha hızlı emilmesini sağlayabilir. Peki, demir emilimini azaltan yiyecekler nelerdir?
- Kepek, kepekli yiyecekler
- Yağlı kuruyemişler (yer fıstığı, fındık, badem vb.)
- Kahve ve siyah çayda bulunan tanen bileşiği
- Kazein
- Kalsiyum tuzları ve kalsiyum deposu yiyecekler
- Fosfor zengini gıdalar
- Fitat (fitik asit) içeren yiyecekler, tam tahıllar, baklagiller vb.
Saydığımız bu besinlerden birçoğu aynı zamanda demir bakımından da zengindir ancak içerdikleri fitat, fosfor, tanen, kazein, yağlı tohumlar, kepekli gıdalar açısından demir emiliminde azaltan etkisi gösterebilirler.
Bu besinlerden gerekli demiri alabilmek için, besinlerle birlikte C vitamini açısından zengin olan yiyeceklerin tüketilmesi tavsiye edilir. C vitamini, demirin emilmesini kolaylaştırır.
Demir Emilimini Artıran Yiyecekler Nelerdir?
Demir eksikliğini gidermek için, demir içerikli yiyecekler tüketirken, demir emilimini azaltan yiyeceklerin tüketilmemesine özen gösterilmektedir. Ancak demir minerali, aynı zamanda demir emilimini azaltan yiyeceklerde de fazla miktarda bulunabilir.
Bu bağlamda, demirin emilimini artırmak için, C vitamini içeren yiyecekler tüketilmesi tavsiye edilir. C vitamini en çok, portakal, mandalina, greyfurt, kivi, ananas, çilek, narenciye ve daha birçok taze meyvede, limon, kırmızı ve yeşil biber, domates, roka, maydanoz, marul gibi yeşil sebzeler, taze kuşburnu, brokoli, Brüksel lahana, ıspanak, hardal, karnabahar gibi besinlerde bulunur.
Demir emilimini artırmak için C vitamini bakımından zengin olan bu gıdalar tüketilebilir.
Demir İçeren Besinler Nelerdir?
Demir eksikliği, uygun diyet listesi ile giderilebilir. Bu bağlamda, diyet listesi demir açısından zengin olan yiyeceklerden oluşmalıdır. Ancak demir içerikli besinleri tüketirken dikkat edilmesi gereken bir husus mevcuttur.
Demir, ‘HEM’ ve ‘HEM olmayan’ olmak üzere iki çeşit formla birlikte vücuda etki eder. HEM demir, hayvansal gıdalarda bulunan demirdir ve bu gıdalardan alınan demir vücudun demir miktarını doğrudan karşılar.
Hem olmayan demir ise, tahıllar, kurubaklagiller vb. besinlerde bulunur. Bu besinler tek başına demir ihtiyacını karşılamakta yeterli değildir, yalnızca demir ihtiyacına katkıda bulunan besinlerdir.
Peki, demir bakımından zengin olan besinler nelerdir? Demir içeren yiyecekler hangileridir?
- Kırmızı et, ciğer, kanatlı et vb.
- Meyveler (Greyfurt, kivi, Frenk üzümü, kavun, portakal, çilek, dut, kiraz vb.) Bu meyveler C vitamini içeriği nedeniyle demir emilimini artırmaktadır.
- Sebzeler (Ispanak, kabak, domates, biber, pazı, brokoli, lahana, karnabahar, marul, tere, roka, maydanoz, nane vb.)
- Deniz ürünleri (Balık, deniztarağı, istiridye, midye vb.)
- Baklagiller (Kuru fasulye, nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye vb. C vitamini ile birlikte tüketilmeli)
- Yumurta
- Tahıllar (Buğday, arpa, yulaf, pirinç, çavdar, mısır vb. C vitamini ile birlikte tüketilmeli)
- Fındık, fıstık, badem, ceviz (C vitamini ile birlikte tüketilmeli)
- Kuru meyveler (Kuru erik, kuru üzüm, kuru kayısı, kuru dut, kuru kiraz, kuru şeftali vb.)
- Çekirdeksiz üzüm
- Kabak çekirdeği
- Pekmez, bal
- Kinoa
- C vitamininden zengin gıdalar
Dünyada en sık rastlanan sağlık sorunlarının başında gelen kansızlığın neden olduğu demir eksikliği hakkında merak edebileceğiniz detayları kaleme aldığımız bu yazıda, demir eksikliği nedir? Demir eksikliği neden olur? Nasıl tedavi edilir? sorularını cevaplandırdık. Buna ek olarak, demir emilimini azaltan yiyecekler ve demir içeren besinler nelerdir? konularına da değindik. Dileriz araştıranlar ve merak edenler için faydalı bir yazı olacaktır. Sağlıklı bir vücut için, kan değerlerinizi, vitamin ve mineral değerlerinizi kontrol ettirmek amacıyla, aralıklarla kan testi yaptırmanızı tavsiye edebiliriz.